Op en in de omgeving van het Fort bij Rijnauwen komen ringslangen voor. Deze kwetsbare slangensoort is de grootste van ons land: vrouwelijke exemplaren kunnen wel langer dan een meter worden! Ringslangen zijn prachtige slangen: hij heeft ronde pupillen, een dun uitlopende staart en twee duidelijke gele en zwarte vlekken direct achter de kop.
De ringslang is niet agressief, niet giftig en bijt zelfs niet als hij gevangen wordt.
Ringslangen zijn gebonden aan oppervlaktewater en vangen daar hun prooi: voornamelijk amfibieën en soms andere gewervelde dieren waaronder vissen. Ze zijn zeer alert en hebben een zeer goed ontwikkeld gehoor.
Voortplanting
Ringslangen zijn koudbloedige dieren en voor hun voortplanting afhankelijk van een omgeving met een temperatuur van ongeveer 30 °C. Per keer zetten de wijfjes een legsel van 20-30 eieren af in bijvoorbeeld composthopen, bladhopen en mestvaalten: plekken waar door rotting ‘broei’ optreedt en dus warmte vrijkomt. Over natuurlijke plekken waar de ringslang eieren kan afzetten is (nog) weinig bekend. In natuurlijke riviersystemen zijn dit waarschijnlijk hopen bij elkaar gespoeld organisch materiaal. Ingerotte boomstobben en dichte lagen organisch materiaal met broei worden ook gebruikt.
Broeihopen
In ons land komen mestvaalten en bladhopen steeds minder voor. Om de ringslangen te helpen bij hun voortplanting maken en onderhouden vrijwilligers in het hele land ringslangbroeihopen. Al deze broeihopen worden aangemeld bij www.broeihopen.nl ; de coördinatie vindt plaats door RAVON.
Ook op het Fort bij Rijnauwen zijn vanaf 2017 broeihopen aangelegd. Het fort breidt het aantal broeihopen in 2024 uit van 2 naar 4 broeihopen.
Aanleg
De aanleg van een broeihoop is tamelijk eenvoudig. Nodig zijn paardenmest, takken en (veel) plantaardig afval: bladeren, snoeiafval, gras, e.d.: allemaal natuurlijke materialen die kunnen rotten. Gebruik materiaal direct uit de omgeving (houd bijvoorbeeld al vast bij het groenbeheer rekening met de aanleg van een of meer broeihopen). Zoek een zonnige plek uit nabij het water, waarbij ook begroeiing dichtbij aanwezig is. Zorg voor een vlak stuk terrein van een paar m² en dek het af met een basislaag plantaardig afval. Plaats daarop (gevarieerd) fijn en grof takmateriaal, waarbij de takken vanuit het centrum naar buiten steken. Breng een eerste dikke laag paardenmest aan, die weer wordt afgedekt met een laag uitstekende takken. Dek de takken vervolgens af met plantaardig materiaal. Breng bij een grotere broeihoop nog een laag paardenmest aan en herhaal met een radiaal geplaatste laag takken. Dek de hoop af met de rest van het plantaardig materiaal. Controleer de vochtigheid van de broeihoop en giet zo nodig nog enkele emmers water erover heen.
Start met een broeihoop van een aantal m³ in grootte. De hoop zakt door het rottingsproces sterk in tijdens het seizoen. Gebruik kruiwagens om de mest en het plantaardig materiaal op te brengen. Gebruik bij voorkeur geen wilgentenen, want die kunnen wortelen. Gewortelde takken maken het lastig om de hoop later in het groeiseizoen weer uit elkaar te halen.
Uit elkaar halen en eieren tellen
Broeihopen kunnen worden aangelegd in het voor- en/of najaar. Bij aanleg in het voorjaar ligt het voor de hand de hoop in het najaar uit elkaar te halen om de uitgekomen eieren te tellen, waarna de hoop aansluitend weer wordt opgebouwd voor het volgende seizoen. Een in het voorjaar aangelegde broeihoop kan ook ‘pas’ in het volgende voorjaar uit elkaar worden gehaald en weer worden opgebouwd. Het maakt voor de tellen eieren niet uit: deze vergaan niet tijdens de winterperiode.
Bij een ‘oude’ broeihoop wordt de hoop eerst uit elkaar gehaald, waarbij bruikbaar materiaal (vooral overgebleven takken) wordt bewaard. Als de (uitgekomen) slangeneieren zijn gevonden en geteld, kan de broeihoop weer worden opgebouwd met paardenmest, takken en (oud en nieuw) plantaardig materiaal.
Kijk op www.broeihopen.nl voor meer informatie over het opzetten van een broeihoop en de ervaringen van broeihoopwerkgroepen in Nederland.
Doe mee en geef je op
Op het fort zijn er inmiddels 2 succesvolle broeihopen aangelegd, beiden dicht bij het water. De komende jaren wordt het aantal broeihopen uitgebreid van 2 naar 4.
Als je wilt, kun je meehelpen. Jong en oud zijn welkom: voor iedereen valt wel iets te doen.
Via de website van de Vrienden van Fort bij Rijnauwen worden steeds de data in het voor- en najaar bekend gemaakt. Houd dus de website van de Vrienden van Fort bij Rijnauwen in de gaten (www.fortbijrijnauwen.nl of via de QR-code)
Als je wilt meehelpen, geef je dan van te voren op bij Hidde Vroman, secretaris van de Vrienden van Fort bij Rijnauwen, via hidde_vroman@hotmail.com. Je ontvangt dan een bevestigingsmail met de benodigde informatie voor de activiteit.
De eerstvolgende datum is zaterdag 4 november van 10.00-12.00 uur
